رفتارهای سازمانی مثبت

رفتارهای سازمانی مثبت

​

از دیرباز تاکنون انسان در دنیای سازمان و مدیریت، همواره موردتوجه صاحب نظران مدیریت بوده است. این توجه روزبه روز افزایش یافته تا جایی که امروزه، نیروی انسانی رامشتریان اول سازمان ها نام نهاده اند. به دیگر سخن، در عصرجدید، ضرورت پاسخگویی به نیازهای اساسی کارکنان در اولویت اول قرار می گیرد. زیرا نیل به اهداف، رسالت و مأموریت های سازمانی درگرو تأمین اهداف و خواسته های منطقی و مشروع منابع انسانی وخصوصا تامین نیازهای آنان است. همچنین هرگاه از مدیران بخواهیم مسائلی را که پیوسته با آن روبه رو می شوند، بیان کنند همواره به پاسخ هایی مشابه دست می یابیم بیشتر مدیران به مسائل انسانی» اشاره می کنند. امروزه پس از سرمایه انسانی اجتماعی، سرمایه روان شناختی را می توان به عنوان مبنای مزیت رقابتی در سازمان در نظر گرفت.

یکی از مفاهیم نوینی که در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران حوزه سازمان و مدیریت قرارگرفته است، رفتار سازمانی مثبت است. رفتار سازمانی مثبت با ظهور روان‌شناسی مثبت گرا پا به عرصه سازمان گذاشت و باب جدیدی را در زمینه رفتار سازمانی گشوده است. رفتار سازمانی مثبت می‌تواند به‌عنوان مزیت رقابتی از طریق سرمایه‌گذاری بر کارکنان مطرح شود.

در دیدگاه های سنتی بیان می‌شد که سرمایه های مالی، انسانی و اجتماعی مهم‌ترین نقش را در موفقیت سازمان‌ها ایفا می‌کنند. اما در سال‌های اخیر توجه محققین سازمانی به توانمندی‌ها و صفات مثبت در افراد و اهمیت محیط‌های مثبت معطوف شد و صرف داشتن امکانات و تکنولوژی‌های پیشرفته، مهارت‌ها و تجربه های شغلی و تعاملات اجتماعی نیروی انسانی، موفقیت سازمان‌ها تضمین نمی‌شود بلکه صفات مثبت کارکنان موضوع حایز اهمیت‌تری است. در گذشته، تنها به تئوری سازی، تحقیق و کاربرد مثبت گرایی در حوزه روان شناسی توجه می‌شد، ولی اکنون، تحقیقات مثبت گرایی در حوزه رفتار سازمانی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

در واقع هدف اصلی رفتار سازمانی مثبت‌گرا توجه بیشتر به توانمندی‌ها و قوت‌های نیروی انسانی و تقویت کردن آن‌هاست تا توجه به نقاط ضعف و بی‌کفایتی‌های آن‌ها و درنتیجه تلاش برای رفع این ضعف‌ها. ظرفیت‌های شناخته‌شده اصلی رفتار سازمانی مثبت‌گرا که تاکنون ثابت‌شده تا حد زیادی ملاک‌های رفتار سازمانی مثبت‌گرا را برآورده می‌کنند عبارت‌اند از خودکارآمدی/ اعتمادبه‌نفس، امیدواری، خوش‌بینی و انعطاف‌پذیری. با اجتناب کردن از اشتغال ذهنی مداوم به ضعف‌ها و سوء عملکردهای افراد توسط رهبران و همکارانشان می‌توان به قوت‌ها و کیفیت‌های مطلوب آن‌ها توجه کرد و اعتمادبه‌نفس، خوش‌بینی، امیدواری و اعتمادبه‌نفس را در کارکنان افزایش داد و بدین‌وسیله عملکرد فردی و سازمانی را بهبود بخشید

در یک طبقه بندی دیگر مؤلفه های مربوط به رفتارسازمانی مثبت گرا شامل تاب آوری، عاملیت و خودکار آمدی، امیدواری، مودت و دوستی،  لطف و بخشش، دلگرمی، وقایع خوب آینده و خوش بینی، سخت کوشی، تشکر و قدرشناسی و  یک محیط شاد ارائه می شوند.

ریشه های رفتارهای سازمانی مثبت

رفتارهای سازمانی مثبت ریشه در تفكر روانشناسی مثبت دارد. روان شناسی مثبت به جنبه های مثبت انسان یعنی به نیمه پر لیوان اهمیت می دهد.  كارل راجرز و آبراهام مازلو معتقد بودند كه روانشناسی علاوه بر بهبود افراد مریض باید به ساخت و ایجاد انسان سالم و خود شكوفا نیز توجه كند. موضوع روانشناسی نباید صرفا مطالعه بیماران روانی باشد و انسان سالم هم باید موضوع تحقیقات قرار گیرد و جوامع به سمت ساخت جامعه روانی سالم حركت كنند. روانشناسان مثبت صرفا" به سطح فردی تاكید ندارند، بلكه در سطح سازمانی و اجتماعی نیز سرمایه گذاری روی فضیلت مدنی، تقوا، مسئولیت، رفتار شهروندی، نوع دوستی و اخلاق مورد تاكید است. روانشناسی مثبت به ویژگیهای زیر در گذر زمان می نگرد:

1. رضایت از گذشته
2. خوشی و شادی در حال
3. امید و خوش بینی به آینده

سرمایه اجتماعی و انسانی

دنیای سازمانی كنونی با مفاهیمی همچون سرعت، نوآوری، تغییر و تحولات آنی كیفیت، رضایت مشتری و خلاقیت توصیف می شود. در این ویژگیها مفهوم دارایی های ناملموس و فكری كه تحت عنوان سرمایه انسانی از آن یاد می شود كاملا مشهود است.

علاوه بر ساخت سرمایه انسانی، یكی از چالشهای دیگر در رفتار سازمانی ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی است.  هر چند سرمایه اجتماعی ویژگی جمع (گروه، سازمان، خانواده، ملت) دارد ولی از تلاشهای فردی افراد در جهت ایجاد اعتماد، روابط و همكاری ناشی می شود.

                                                        سرمایه اجتماعی

              سرمایه انسانی                                               سرمایه روان شناختی (روانشناسی مثبت)

                                     نمودار عوامل شكل دهنده رفتارهای سازمانی مثبت

لوتانز و همكارانش تركیب بهینه سرمایه روان شناختی (روانشناسی مثبت)، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی را ضرورت اجتناب ناپذیری برای شكل دهی رفتارهای سازمانی مثبت می دانند. بنابراین می توان گفت رفتار سازمانی مثبت عبارت است از شناسایی و به كار گیری تواناییهای بالقوه مثبت روان شناختی منابع انسانی كه قابل سنجش و توسعه بوده، و برای بهبود عملكرد سازمانی قابل مدیریت است.

وی پنج بعد اساسی رفتار سازمانی مثبت (مدل CHOSE) را ارائه كرده است كه عبارتند از:

1. اعتماد به نفس /خودباوری: باور فرد به انجام موفقیت آمیز كارها.
2. امید: تعیین اهداف برای آینده (قدرت اراده) و شناسایی راههای نیل به آنها (قدرت روش)
3. خوش بینی: انتظار پیامدهای مثبت، توجه به علل مثبت و تاكید بر پشتكار و موفقیت برای تحقق این انتظارات.
4. آرامش ذهنی: رفاه ذهنی، بهزیستی و رضایت از زندگی.
5. هوش احساسی: توانائی شناسائی و مدیریت احساسات خود و دیگران

عوامل اصلی تشکیل‌دهنده رفتار سازمانی مثبت‌گرا

به طور کلی سرمایه‌ی روانشناختی، سرمایه‌ی انسانی و سرمایه‌ی اجتماعی سه عامل اصلی و عمده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی رفتار سازمانی مثبت‌گرا می‌باشند:

• سرمایه‌ی اجتماعی: سرمایه‌ی اجتماعی از موارد مهم و حساس برای کلیه‌ی سازمان های موفق دنیا است. سرمایه‌ی اجتماعی از مجموعه شبکه‌‌ها و ارتباطات در دسترس برای سازمان از طریق خود سازمان، مدیران و اعضای آن در درون و بیرون سازمان و کیفیت این ارتباطات از بعد اعتماد و صمیمیت تشکیل شده است که می‌تواند برای موفقیت یک سازمان نقش اساسی ایفا کند. از یاد نباید برد که برندها و سازمانهای بزرگ دنیا همگی دارای سرمایه‌ی اجتماعی مناسبی هستند و می‌دانند روزی که سرمایه‌ی اجتماعی خود را از دست بدهند پایان کار و پایان روزهای موفقیت آن‌هاست.
• سرمایه‌ی انسانی: سرمایه‌ی انسانی نیز یکی از ارکان موفقیت سازمان‌هاست. در حقیقت سرمایه‌ی انسانی به نوعی نیروی کار متخصص یک سازمان است که می‌تواند موتور محرک سازمان در رسیدن به اهداف هم باشد. در تعریف دیگر می‌توان گفت سرمایه‌ی انسانی مجموعه‌ای از مهارت‌ها،‌ دانش و اعتقادات عمومی افراد در داخل یک سازمان است که نشان‌ دهنده ظرفیت کار امروز و ظرفیت بالقوه کار فردا برای سازمان است.
• سرمایه روان شناختی:‌ ظرفیت‌های روان شناختی از قبیل قابلیت تاب ‌آوری، خوش ‌بینی، خود کارآمدی و امیدواری در کنار هم، عاملی را به عنوان سرمایه روان‌شناختی تشکیل می ‌دهند.

متغیر های روان شناختی رفتار سازمانی مثبت گرا

مثبت گرایی مفهومی روان شناختی است که البته متغیر های روان شناختی زیادی نیز در قالب این مقوله می توانند مورد بررسی قرار گیرند. در یک طبقه بندی دیگر، خصوصیات متغیرهای روان شناختی که در قالب رفتار سازمانی قابل بررسی هستند عبارت است از:

1. امیدواری: امیدواری حالت انگیزشی بسیار مثبتی است که برای دستیابی به هدف و نیل به حس موفقیت پدید می آید و خود تجربه نیل به موفقیت، این حس را برای دفعات بعدی در فرد تقویت می کند. امیدواری خود از دو جزء تشکیل شده است که عبارتند از: عاملیت و همچنین برنامه ریزی برای دستیابی به هدف. منظور از کلمه عاملیت، داشتن اراده برای دستیابی به نتیجه مورد نظر یا اهداف دلخواه است. بنابراین، امیدواری، مستم، عاملیت یا نوعی انرژی برای تعقیب اهداف می باشد. عنصر دیگر تشکیل دهنده امیدواری، برنامه‌ریزی برای دستیابی به هدف است که نه تنها در برگیرنده شناسایی اهداف است، بلکه راه‌های متفاوت رسیدن به اهداف را نیز در بر می ‌گیرد. در واقع امیدواری مستم داشتن اراده برای نیل به موفقیت و شناسایی، شفاف سازی و پیگیری راههای لازم برای دستیابی به موفقیت است.
2. خوش بینی: خوش بینی یعنی فردی در برابر شکست ها و پیروزی ها ثابت قدم بوده، موفقیت را به توانایی خود نسبت داده و شکست را به عوامل بیرونی نسبت دهد. افراد خوش بین همواره در انتظار رخ دادن اتفاق های خوشایند در زندگی خود هستند. نکته مهم آن است که در سرمایه‌ی روان‌ شناختی، خوش بینی واقعی مورد نظر است. زیرا خوش بینی غیرواقعی منجر به پیامدهای منفی می ‌شوند.
3. تاب آوری: در حقیقت حالتی است که فرد می تواند با کمک آن در مقابل ناکامی ها و مشکلات و حتی مسئولیت ها و پیشرفت های مثبت در زندگی، خود را حفظ کرده و به تلاش بیشتر برای نیل به موفقیت ادامه دهد. برخی افراد تاب آور، پس از رویارویی با موقعیت های دشوار زندگی، دوباره به سطح معمولی عملکرد باز می گردند، حال آنکه عملکرد برخی دیگر از این افراد، پس از رویارویی با ناکامی ها و دشواری ها نسبت به گذشته ارتقا پیدا می کند.
4. خود کارآمدی: در یک تعریف ساده می توان خود کارآمدی را اعتماد به نفس نامید. در حقیقت باور فرد به توانایی‌ های خودش برای دستیابی به موفقیت در انجام وظیفه ‌ای معین از راه ایجاد انگیزه در خود، تامین منابع شناختی برای خود و نیز ایفای دیگر اقدامات لازم را می توان تعریف جامع تری برای خود کارآمدی دانست.

منتشر شده در سایت تامین:

لینک:  https://www.tamin.ir/News/Item/91692

برگزاری کارگاه آموزشی ارتباطات موثر با تکنیک تحلیل رفتار متقابل در سازمان تامین اجتماعی

دایره کیفیت چیست؟

برگزاری کارگاه آموزشی تفکر سیستمی در شرکت توزیع برق استان اردبیل